Rekomendacja Rady Unii Europejskiej z dnia 8 grudnia 2022 r. dotycząca unijnego, skoordynowanego podejścia do wzmacniania odporności infrastruktury krytycznej (Council Recommendation to strengthen the resilience of critical infrastructure, CELEX: 32023H0120(01)) stanowi odpowiedź na rosnące zagrożenia dla bezpieczeństwa kluczowych systemów w UE. Bezpośrednim impulsem do przyjęcia tego dokumentu były akty sabotażu i ataki na infrastrukturę energetyczną oraz przesyłową w 2022 roku — w tym m.in. uszkodzenia gazociągów Nord Stream i inne incydenty o charakterze hybrydowym. W ich następstwie przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen, ogłosiła 5-punktowy plan odporności infrastruktury krytycznej (październik 2022 r.), którego realizację rozwija i uzupełnia właśnie Rekomendacja Rady.
Cel i charakter dokumentu
Rekomendacja Rady nie ma charakteru prawnie wiążącego, ale stanowi instrument polityki bezpieczeństwa UE, który:
- wyznacza priorytety i kierunki działań dla państw członkowskich,
- koordynuje wdrażanie elementów przyszłej Dyrektywy o odporności podmiotów krytycznych (CER Directive),
- wykorzystuje dostępne instrumenty wsparcia finansowego, badawczego i doradczego UE,
- wzmacnia współpracę międzynarodową i spójność reakcji w przypadku transgranicznych zakłóceń.
Celem jest, by państwa członkowskie, operatorzy infrastruktury i instytucje UE tworzyły zintegrowany system ochrony, reagowania i odbudowy infrastruktury o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa i funkcjonowania społeczeństwa.
Trzy filary Rekomendacji: przygotowanie, reagowanie i współpraca międzynarodowa
- Przygotowanie (Preparedness)
Rekomendacja zaleca państwom członkowskim:
- aktualizację krajowych ocen ryzyka z uwzględnieniem bieżących zagrożeń, w tym sabotażu, cyberataków, zmian klimatycznych i wojny hybrydowej,
- prowadzenie testów odporności („stress tests”) według wspólnych zasad i scenariuszy na poziomie UE — rozpoczynając od sektora energetycznego,
- opracowanie planów zapobiegania i reagowania na incydenty zakłócające funkcjonowanie infrastruktury,
- utworzenie mechanizmów monitorowania i wczesnego ostrzegania, by wykrywać mniejsze zakłócenia przed ich eskalacją.
➡️ Testy odporności sektora energetycznego (tzw. stress testy), o którym mowa w dokumencie, zakończono pod koniec 2023 r. Wyniki zostały wykorzystane przez Komisję Europejską i państwa członkowskie jako baza do dalszej współpracy w zakresie wzmacniania odporności na poziomie całej Unii.
Ponadto, DG HOME prowadzi tzw. Protective Security Advisory Missions – misje doradcze dla państw członkowskich, które mogą poprosić o wsparcie ekspertów w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej.
- Reagowanie (Response)
W przypadku incydentów lub ataków o znaczeniu transgranicznym Rekomendacja przewiduje:
- zwiększenie koordynacji reagowania między państwami członkowskimi,
- włączenie infrastruktury krytycznej do systemów reagowania kryzysowego UE,
- wymianę informacji operacyjnych i raportowanie incydentów za pośrednictwem wspólnych kanałów komunikacji,
- wykorzystanie mechanizmów unijnych (np. wsparcia z Mechanizmu Ochrony Ludności, Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego).
W kontekście Rekomendacji Rada podkreśliła, że kluczowe jest nie tylko reagowanie po incydencie, ale utrzymanie ciągłości działania usług krytycznych w trakcie zakłóceń. W tym celu UE rozwija wspólne scenariusze zarządzania kryzysowego oraz narzędzia oceny odporności, które będą użyte w implementacji dyrektywy CER.
- Współpraca międzynarodowa (International cooperation)
Jednym z najważniejszych elementów Rekomendacji jest wzmocnienie współpracy strategicznej — zarówno wewnątrz UE, jak i z partnerami zewnętrznymi.
- UE–NATO: W 2023 roku powołano Wspólną Grupę Zadaniową UE–NATO ds. odporności infrastruktury krytycznej (EU-NATO Task Force on Critical Infrastructure Resilience). Grupa ta przeprowadziła przegląd systemów ochrony i przedstawiła rekomendacje dotyczące wspólnych standardów i wymiany informacji w razie kryzysów.
- Partnerzy zewnętrzni: Współpraca została rozszerzona na państwa sąsiedztwa UE – w szczególności Bałkany Zachodnie, Europę Wschodnią i Ukrainę, co ma znaczenie w kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej.
- Partnerzy transatlantyccy: UE prowadzi regularne konsultacje z USA i Kanadą, wymieniając doświadczenia w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej i cyberbezpieczeństwa.
Rola badań, innowacji i finansowania
Rekomendacja Rady podkreśla, że badania naukowe i innowacje technologiczne są filarem budowania odporności. W tym celu Komisja wykorzystuje m.in.:
- program Horizon Europe (cel tematyczny Resilient Infrastructure w programie badań nad bezpieczeństwem),
- finansowanie sieci European Reference Network for Critical Infrastructure Protection (ERNCIP),
- projekty wspierające cyber i fizyczną integrację bezpieczeństwa (ochrona zarówno systemów informatycznych, jak i fizycznych obiektów infrastruktury).
Inwestycje te wspierają rozwój narzędzi do wykrywania zagrożeń, zarządzania ryzykiem i automatyzacji reakcji, a także rozwijają kompetencje personelu odpowiedzialnego za utrzymanie infrastruktury.
Powiązanie z Dyrektywą o odporności podmiotów krytycznych (CER Directive)
Rekomendacja Rady jest komplementarna wobec Dyrektywy (UE) 2022/2557 (tzw. CER Directive) – aktu prawnie wiążącego, który państwa członkowskie muszą transponować do prawa krajowego do 17 października 2024 r.
CER Directive nakłada obowiązki:
- opracowania krajowych strategii odporności,
- identyfikacji i nadzoru nad podmiotami krytycznymi,
- wdrożenia środków bezpieczeństwa i planów ciągłości działania,
- ustanowienia systemu raportowania incydentów i mechanizmów wsparcia między państwami.
Rekomendacja Rady w praktyce przygotowuje państwa członkowskie do wdrożenia dyrektywy, oferując wspólne zasady i wsparcie techniczne.
Znaczenie dla Polski i kierunki działań krajowych
Dla Polski – jako kraju o rozbudowanej infrastrukturze energetycznej, transportowej i cyfrowej – implementacja zaleceń Rekomendacji Rady oznacza konieczność:
- Zaktualizowania krajowych ocen ryzyka z uwzględnieniem zagrożeń hybrydowych i sabotażowych.
- Uczestnictwa w unijnych testach odporności i przygotowania analogicznych ćwiczeń krajowych.
- Rozbudowy systemów monitoringu i raportowania incydentów z zachowaniem interoperacyjności międzysektorowej.
- Rozwoju współpracy publiczno-prywatnej, w tym systemów wsparcia dla operatorów infrastruktury prywatnej.
- Aktywnego udziału w programach unijnych – Horizon Europe, ERNCIP, misje doradcze DG HOME.
- Integracji systemów zarządzania kryzysowego z ramami unijnymi i NATO-wskimi.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023H0120(01)