Słowo odporność od dawna już nie kojarzy się tylko z odpornością organizmu ludzkiego. Na trwało zagościło w debacie publicznej i strategiach zarówno na poziomie rządowym, jak i unijnym. I mowa tu oczywiście o odporności całego społeczeństwa, bynajmniej nie na grypę. Tak rozumiana odporność odnosi się do przeciwstawiania się różnorodnym zagrożeniom i kryzysom w sferze bezpieczeństwa cywilnego. Jest to zdolność do przygotowania się, reagowania i powrotu do normalności po wystąpieniu takich wyzwań jak wewnętrzne zagrożenia bezpieczeństwa, ataki bioterrorystyczne, dezinformacja, katastrofy – naturalne lub antagonistyczne czy inne kryzysowe sytuacje. Budowanie odporności wymaga strategicznego planowania, wykorzystania badań i innowacji oraz współpracy między różnymi podmiotami – takie zdania można przeczytać w co drugim dokumencie na temat odporności. Ale co w praktyce to budowanie odporności oznacza? Bardzo sensowną odpowiedź daje dokument, który poniżej opiszę. To raport przygotowany przez ekspertów Wspólnoty Europejskiej ds. Badań i Innowacji w Dziedzinie Bezpieczeństwa (CERIS), jest cennym źródłem praktycznych wskazówek dla decydentów, praktyków i badaczy.
Ostatnie lata przyniosły liczne kryzysy, od konfliktów zbrojnych po pandemię COVID-19 i ekstremalne zjawiska pogodowe, co uwydatniło potrzebę zwiększenia odporności Europy w obszarze bezpieczeństwa cywilnego. W odpowiedzi na te wyzwania, raport CERIS z listopada 2024 roku analizuje, jak badania i innowacje mogą przyczynić się do wzmocnienia tej odporności. Co ważne, wymienia konkretne obszary i działania jakie należy podjąć, by tę mityczną odporność zbudować. Poniżej opisałam najważniejsze praktyczne zalecenia z poszczególnych obszarów analizowanych w raporcie. Zachowano kolejność, w jakiej te obszary opublikowano w dokumencie.
- Wzmocnienie Odporności na Zagrożenia Wewnętrzne
Aby skutecznie przeciwdziałać wewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa, niezbędne jest przyjęcie przyszłościowej perspektywy i strategicznego planowania. Agencje Unii Europejskiej powinny aktywnie ułatwiać dialog między przemysłem bezpieczeństwa a środowiskiem naukowo-badawczym, co pozwoli na lepsze zrozumienie potrzeb i możliwości. Na poziomie krajowym, warto wykorzystać potencjał krajowych centrów innowacji, które mogą łączyć siły organów bezpieczeństwa cywilnego z uczelniami, instytutami badawczymi i przedsiębiorstwami w celu testowania i wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Kluczowe jest również, aby wyniki badań naukowych były przystępnie tłumaczone na język praktyków bezpieczeństwa, a same projekty badawcze powinny koncentrować się na praktycznej integracji nowych technologii w środowisku operacyjnym. Włączenie organizacji społeczeństwa obywatelskiego i samych obywateli w proces projektowania i wdrażania nowych rozwiązań zwiększy ich akceptację społeczną.
ZALECENIA:
- przyszłościowe podejście do bezpieczeństwa cywilnego, oparte na prognozowaniu strategicznym.
- konieczny ustrukturyzowany dialog między przemysłem bezpieczeństwa UE a organizacjami badawczo-technologicznymi.
- należy wykorzystywać krajowe centra innowacji, aby łączyć organy bezpieczeństwa cywilnego z uniwersytetami, organizacjami badawczymi i technologicznymi, przedsiębiorstwami typu start-up i przemysłem.
- ppowszechnianie wyników badań
- wyniki badań powinny być tłumaczone na język praktyków bezpieczeństwa, a projekty badawcze powinny skupiać się na integracji nowych rozwiązań w środowisku operacyjnym.
- ścisła współpraca z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i obywatelami, aby zapewnić akceptację społeczną nowych rozwiązań.
- Skuteczniejsza Walka z Seksualnym Wykorzystywaniem Dzieci Online
W obliczu rosnącej liczby przypadków seksualnego wykorzystywania dzieci w Internecie, priorytetem musi być rozwój skutecznych narzędzi prewencyjnych, programów edukacyjnych i intensyfikacja badań w tej dziedzinie. Równocześnie, wdrażanie technologii wykrywania takich treści online musi odbywać się z pełnym poszanowaniem praw podstawowych i prywatności. Badania finansowane przez UE powinny koncentrować się na identyfikacji najlepszych praktyk w zakresie profilaktyki oraz na tworzeniu programów wspierających zdrowe relacje i podnoszących świadomość wśród specjalistów i opiekunów.
ZALECENIA:
- rozwój skutecznych narzędzi prewencyjnych, programów edukacyjnych i badań w tym obszarze jest priorytetem
- inwestowanie w ochronę praw podstawowych.
- identyfikacja najlepszych praktyk i programów dotyczących zdrowych relacji, seksualności i zdrowia społeczno-emocjonalnego
- podnoszenia świadomości wśród specjalistów i opiekunów.
- Ograniczenie Zagrożeń Bioterrorystycznych
Chociaż ryzyko ataku bioterrorystycznego ze strony podmiotów niepaństwowych jest niskie, jego potencjalne konsekwencje są ogromne. Dlatego pilnie potrzebne jest ustanowienie międzynarodowych ram regulacyjnych, które będą monitorować zakup specjalistycznego sprzętu i dostępu do baz danych, które mogłyby zostać wykorzystane w celach terrorystycznych. Należy również wprowadzić system śledzenia utraconych lub skradzionych komponentów oraz wdrożyć rygorystyczne standardy bezpieczeństwa, w tym wymogi dotyczące upoważnionego personelu. Warto w tym zakresie wykorzystać najlepsze praktyki stosowane przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej w odniesieniu do materiałów i technologii jądrowych.
ZALECENIA:
- pilnie potrzebne jest ustanowienie międzynarodowych narzędzi regulacyjnych i monitorujących zakupy sprzętu, które mogłyby zostać wykorzystane do ataku bioterrorystycznego.
- śledzenie utraconych i skradzionych komponentów oraz wdrażanie standardów bezpieczeństwa, w tym
- promowanie zestandaryzowanych wymogów dotyczących personelu.
- należy wykorzystać najlepsze praktyki opracowane przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej oraz w UE w odniesieniu do prekursorów materiałów wybuchowych i chemicznych.
- Przeciwdziałanie Dezinformacji i Mowie Nienawiści
W dobie cyfrowej, dezinformacja i mowa nienawiści stanowią poważne zagrożenie dla demokracji i praw człowieka. Aby skutecznie im przeciwdziałać, badania UE powinny kontynuować rozwój narzędzi opartych na sztucznej inteligencji do weryfikacji faktów w czasie rzeczywistym, wykrywania dezinformacji (w tym deepfake’ów) oraz analizy sieci w celu identyfikacji źródeł i sposobów rozprzestrzeniania fałszywych informacji. Kluczowa jest także współpraca międzynarodowa w celu przeciwdziałania transgranicznemu charakterowi tych zjawisk. Promowanie narzędzi o otwartym kodzie źródłowym może zapobiec uzależnieniu od jednego dostawcy. Warto również zbadać możliwości wykorzystania Europejskiej Infrastruktury Usług Blockchain lub innych mechanizmów do stworzenia otwartego systemu weryfikacji informacji.
ZALECENIA:
- Rozwój narzędzi opartych na sztucznej inteligencji do sprawdzania faktów w czasie rzeczywistym, wykrywania dezinformacji (w tym deepfake’ów) i analizy sieci w celu identyfikacji wzorców ich rozprzestrzeniania.
- współpraca międzynarodowa w celu przeciwdziałania transgranicznym wyzwaniom związanym z dezinformacją i mową nienawiści.
- należy zbadać potencjał Europejskiej Infrastruktury Usług Blockchain lub innych mechanizmów w celu ustanowienia otwartego i rozproszonego ekosystemu weryfikacji.
- Partnerstwo na rzecz bezpieczeństwa
Badania UE powinny nadal wspierać rozwój godnych zaufania metodologii, technologii i narzędzi dla współpracy między policją, obywatelami i innymi podmiotami działającymi na rzecz bezpieczeństwa. Należy zapewnić obywatelom realny wpływ na projektowanie i wdrażanie tych narzędzi. Ważne jest również opracowanie wytycznych dla stowarzyszeń sąsiedzkich oraz programów szkoleniowych dla policji społecznej we współpracy z CEPOL. Stworzenie przestrzeni współpracy dla policji, organizacji społecznych i przemysłu umożliwi wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk oraz ułatwi dostęp do innowacyjnych technologii.
ZALECENIA:
- rozwój narzędzi i technologii, które ułatwiają codzienną współpracę między policją, obywatelami i partnerami świadczącymi usługi.
- należy zapewnić obywatelom możliwość wypowiedzenia się w sprawie projektowania i wdrażania tych narzędzi.
- należy pomóc w przygotowaniu wytycznych dla stowarzyszeń sąsiedzkich i opracowaniu programów szkoleniowych dla policji społecznej we współpracy z CEPOL.
- stworzenie przestrzeni współpracy dla sił policyjnych, stowarzyszeń sąsiedzkich, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i przemysłu w celu wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk.
- Wzmocnienie Odporności na Katastrofy
W obliczu coraz częstszych i intensywniejszych katastrof naturalnych i spowodowanych przez człowieka, badania UE powinny nadal wspierać organizacje zarządzania ryzykiem katastrof i służby pierwszej pomocy w zakresie poprawy komunikacji i zaangażowania obywateli oraz wolontariuszy. Należy wzmacniać lokalne sieci społecznościowe w celu identyfikacji potrzeb i budowania lokalnych zdolności reagowania. Istotne jest również ustanowienie dwukierunkowych kanałów komunikacji między władzami a obywatelami, które będą efektywnie wykorzystywane podczas sytuacji kryzysowych. Badania powinny dostarczać decydentom opartą na dowodach wiedzę ekspercką na temat poprawy gotowości i reagowania społeczności na katastrofy, w tym poprzez analizę procesów partycypacyjnych i przegląd doktryn zarządzania kryzysowego.
ZALECENIA:
- wsparcie dla organizacji zarządzania ryzykiem katastrof, organów ochrony ludności i służby pierwszej pomocy
- wzmacniania sieci społecznościowych w celu identyfikacji luk i potrzeb oraz budowania lokalnych zdolności w zakresie zarządzania odpornością na katastrofy.
- ustanowienie dwukierunkowych kanałów komunikacji między władzami a obywatelami, które będą wykorzystywane podczas katastrof.
- dostarczenie decydentom opartej na dowodach wiedzy eksperckiej na temat poprawy gotowości i reagowania społeczności na katastrofy.
- przegląd doktryn zarządzania kryzysowego i opracowywanie polityk zapewniających dostępność istotnych informacji dla wszystkich części społeczeństwa.
- Nowoczesne Technologie dla Służb Interwencyjnych i Ich Kompatybilności
Kluczowym elementem budowania odporności jest zapewnienie służbom pierwszej pomocy dostępu do nowoczesnych i interoperacyjnych technologii. Należy promować mechanizmy wzmacniające współpracę między projektami badawczymi w celu tworzenia synergii i upowszechniania wyników badań. Szkolenie i edukacja służb w zakresie zagrożeń CBRN są niezbędne, a Europejska sieć ośrodków szkoleniowych eNotice może odegrać tu kluczową rolę. Należy również zwiększyć zaangażowanie państw członkowskich w proces wdrażania wyników projektów badawczych i ich komercjalizacji.
ZALECENIA:
- promowanie mechanizmów wzmacniających współpracę między powiązanymi projektami w celu tworzenia synergii i upowszechniania wyników badań.
- należy zwiększyć wysiłki ze strony organów państw członkowskich uczestniczących w projektach w celu zapewnienia wdrożenia wyników projektów i ich komercjalizacji.
- Modernizacja Kontroli Granicznych i Ułatwień w Podróżowaniu
Efektywne zarządzanie granicami zewnętrznymi UE jest kluczowe dla bezpieczeństwa wewnętrznego i swobodnego przepływu osób. Badania UE powinny nadal inwestować w innowacyjne i chroniące prywatność rozwiązania w zakresie uwierzytelniania dokumentów, zaawansowanej oceny ryzyka i wykrywania oszustw biometrycznych. Ważna jest również analiza etycznych, prawnych i regulacyjnych aspektów wdrażanych technologii.
ZALECENIA:
- priorytetowe traktowanie rozwiązań w zakresie uwierzytelniania dokumentów, zaawansowanej oceny ryzyka, wykrywania luk w zabezpieczeniach biometrycznych oraz interfejsu między strażnikami granicznymi a ich środowiskiem operacyjnym.
- Usprawnienie Kontroli Towarów i Ułatwień w Handlu
W obszarze kontroli towarów i ułatwień w handlu, przyszłe badania powinny koncentrować się na nowych i wcześniej mniej priorytetowych zagrożeniach, takich jak naruszenia sankcji handlowych i przemyt dóbr kultury. Projekty badawcze powinny przyjmować holistyczne podejście, integrując różne technologie i metody analizy danych. Kluczowe jest zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron w globalnym łańcuchu wartości. Administracje celne państw członkowskich powinny odgrywać bardziej aktywną rolę w programowaniu priorytetów badawczych.
ZALECENIA:
- priorytety badawcze powinny obejmować nowe zagrożenia, takie jak zwalczanie naruszeń sankcji handlowych i przemytu dóbr kultury.
- projekty powinny przyjmować podejście integrujące oparte na danych systemy oceny ryzyka, technologie wykrywania, instrumenty identyfikacji materiałów i zaawansowaną analitykę.
- zaangażowanie zainteresowanych stron na każdym etapie globalnego łańcucha wartości.
- wspierać budowania łączności i współdziałania między administracjami celnymi, strażą graniczną, policją i innymi organami.
- Odpowiedzialne Wykorzystanie Sztucznej Inteligencji w Bezpieczeństwie
Sztuczna inteligencja oferuje ogromny potencjał w zwiększaniu bezpieczeństwa, ale jej wykorzystanie wiąże się również z wyzwaniami logistycznymi, etycznymi i prawnymi. Badania UE powinny nadal rozwijać godne zaufania narzędzia AI dla organów ścigania i bezpieczeństwa, z uwzględnieniem ram prawnych, implikacji etycznych i akceptacji społecznej. Potrzebne są dalsze wytyczne dotyczące najlepszych praktyk stosowania norm związanych z AI przez te organy.
ZALECENIA:
- Dalszy rozwój badań nad narzędziami AI dla organów ścigania jest potrzebny i konieczny
- Koniczność opracowania ram prawnych dotyczących stosowania norm związanych z AI przez organy ścigania.
Podsumowując, raport CERIS dostarcza bogatego zestawu praktycznych wskazówek i rekomendacji, które mogą znacząco przyczynić się do budowania trwałej odporności w sektorze bezpieczeństwa cywilnego w Europie. Kluczowe jest współpraca między różnymi podmiotami, inwestowanie w badania i innowacje oraz uwzględnianie aspektów etycznych i prawnych wdrażanych rozwiązań.
Raport dostępny tutaj:
https://home-affairs.ec.europa.eu/news/first-ceris-report-out-now-2024-12-12_en
