Znaczenie podmorskich kabli dla współczesnego świata jest ogromne. Bez nich trudno byłoby wyobrazić sobie globalną wymianę informacji, rozwój handlu online, funkcjonowanie systemów finansowych czy przesył energii między państwami. W czasach, gdy miliardy ludzi korzystają z internetu i rośnie znaczenie energii odnawialnej, kable te stanowią fundament zarówno technologiczny, jak i gospodarczy, umożliwiając dalszy rozwój globalnego społeczeństwa.
Podmorskie kable telekomunikacyjne stanowią niewidzialną, lecz niezwykle istotną infrastrukturę współczesnego świata. To właśnie one odpowiadają za ponad 95% międzynarodowej transmisji danych, tworząc podstawę globalnej sieci internetowej i telekomunikacyjnej. Statystyki dotyczące podmorskich kabli są imponujące. Obecnie na dnie mórz i oceanów znajduje się ponad 400 kabli o łącznej długości przekraczającej 1,4 miliona kilometrów, które przenoszą około 95% międzynarodowego ruchu internetowego.
Mapa podmorskich kabli
Źródło: https://www.submarinecablemap.com/
Historia podmorskich kabli sięga XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy zastosowano technologię telegraficzną do przesyłu wiadomości przez ocean. Pierwszy transatlantycki kabel telegraficzny, położony w 1858 roku, stanowił początek nowej ery w komunikacji międzynarodowej, umożliwiając przesyłanie wiadomości między kontynentami w zaledwie kilka minut. Obecnie podmorskie kable to skomplikowane systemy światłowodowe, które łączą niemal wszystkie kraje świata, przenosząc dane z niesamowitą prędkością i wydajnością. Każdy z nich składa się z włókien szklanych otoczonych warstwami ochronnymi, które chronią je przed uszkodzeniami mechanicznymi, działaniem wody morskiej oraz innymi czynnikami zewnętrznymi. Wyróżniamy kilka rodzajów podmorskich kabli, w zależności od ich konstrukcji i przeznaczenia. Istnieją również specjalistyczne kable energetyczne, przeznaczone do przesyłu energii elektrycznej, które różnią się od kabli światłowodowych wykorzystywanych do transmisji danych. O nich będzie w dalszej części artykułu.
Proces instalacji podmorskich kabli jest skomplikowanym przedsięwzięciem wymagającym zaawansowanych technologii i precyzyjnego planowania. Kable są układane przez specjalistyczne statki, które rozwijają je z bębnów i kładą na dnie oceanu. Zanim jednak to nastąpi, przeprowadzane są szczegółowe badania dna morskiego, które pozwalają na wyznaczenie najbezpieczniejszej i najkrótszej trasy. W miejscach szczególnie narażonych na działanie sił zewnętrznych, takich jak aktywność tektoniczna, kable są dodatkowo zakopywane w dnie morskim, aby zapewnić im większą ochronę. Podmorskie kable nie są jednak całkowicie odporne na uszkodzenia. Niestety, naprawa uszkodzonego kabla jest skomplikowanym procesem, który wymaga precyzyjnego zlokalizowania miejsca awarii i wykonania odpowiednich prac naprawczych przy użyciu specjalistycznego sprzętu. Jednym z najczęstszych zagrożeń dla kabli nieumyślne zdarzenia spowodowane przez ludzi np. uszkodzenie lub przecięcie kabla przez kotwice statków czy urządzenia używane w rybołówstwie. Ponadto, naturalne zjawiska, takie jak trzęsienia ziemi, mogą prowadzić do uszkodzeń kabli. Co ciekawe, w niektórych przypadkach odnotowano również uszkodzenia kabli spowodowane przez zwierzęta morskie, np. rekiny, choć zdarza się to niezwykle rzadko. Znacznie poważniejsze zagrożenie stanowią jednak celowe ataki, zwłaszcza w kontekście rosnących napięć geopolitycznych. Przykładem takiego zagrożenia są ataki hybrydowe. Warto jednak pamiętać, że uszkodzenia kabli nie zawsze będą związane z działaniami hybrydowymi; w 2023 roku odnotowano około 200 przypadków awarii kabli, z czego około 80% było spowodowanych naturalnymi zagrożeniami lub przypadkowymi uszkodzeniami.
Podmorskie kable energetyczne odgrywają kluczową rolę w globalnym systemie przesyłu energii elektrycznej, umożliwiając efektywne połączenia między krajami i regionami oddzielonymi akwenami. Ich zastosowanie pozwala na integrację rynków energetycznych, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw oraz optymalne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Technologia przesyłu energii elektrycznej za pomocą podmorskich kabli opiera się głównie na systemach wysokiego napięcia prądu stałego (HVDC). W porównaniu z prądem przemiennym, przesył prądu stałego na dużych odległościach charakteryzuje się mniejszymi stratami energii, co czyni go bardziej efektywnym ekonomicznie. Pierwszy komercyjny podmorski kabel HVDC został ułożony w 1954 roku w Szwecji, łącząc wyspę Gotlandię z kontynentem. Do 2017 roku łączna długość kabli typu Interconnector wzrosła do około 8000 km.
Przykładem zaawansowanego projektu wykorzystującego podmorskie kable HVDC jest połączenie między Danią a Wielką Brytanią, znane jako Viking Link. Kabel o długości 775 km, położony na dnie Morza Północnego, umożliwia transfer energii elektrycznej między tymi krajami, przyczyniając się do zasilania nawet 2,5 miliona brytyjskich domów. Inwestycja ta, o wartości 7 miliardów funtów, stanowi najdłuższe na świecie międzysystemowe połączenie kablowe typu HVDC. Innym znaczącym przedsięwzięciem jest planowane połączenie elektroenergetyczne między Francją a Hiszpanią. Projekt ten, realizowany przez firmę Hitachi Energy, będzie pierwszym podmorskim połączeniem elektroenergetycznym między tymi krajami, wzmacniając integrację europejskich rynków energii. Podmorskie kable energetyczne są również kluczowe dla rozwoju morskich farm wiatrowych. Przykładem jest planowana farma wiatrowa Baltic Power, gdzie TELE-FONIKA Kable i JDR dostarczą kable podmorskie i lądowe, umożliwiając przesył energii z obszaru morskiego na ląd.
W miarę postępującej transformacji energetycznej i rosnącego udziału odnawialnych źródeł energii, znaczenie podmorskich kabli energetycznych będzie nadal rosło. Umożliwiają one nie tylko przesył energii między krajami, ale także integrację odległych źródeł energii z sieciami krajowymi, przyczyniając się do stabilności i bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na świecie.
Infrastruktura podmorska na Morzu Bałtyckim, obejmująca kable telekomunikacyjne i energetyczne, jest kluczowa dla funkcjonowania krajów tej części Europy. Te strategiczne połączenia, zapewniające przesył energii elektrycznej i danych, stały się celem licznych incydentów w ostatnich latach. Ich wzrastająca liczba budzi obawy o celowe działania w ramach tzw. ataków hybrydowych, mających na celu destabilizację regionu.
Na szczególną uwagę zasługują wydarzenia z listopada 2024 roku, kiedy to uszkodzeniu uległy dwa podmorskie kable telekomunikacyjne. Pierwszy z nich, BSC, łączący Litwę z wyspą Gotlandią, został uszkodzony 17 listopada. Zaledwie dzień później awarii uległ kabel C-LION1 biegnący między Finlandią a Niemcami. W obu przypadkach śledztwa wskazywały na możliwy udział chińskiego masowca „Yi Peng 3”. Dane z monitoringu morskiego wykazały, że statek znajdował się w pobliżu obu miejsc awarii, a jego ruch sugerował celowe przeciąganie kotwicy po dnie morskim. Masowiec został zatrzymany przez duńską marynarkę wojenną w cieśninie Kattegat, jednak Chińskie władze zaprzeczyły jakimkolwiek powiązaniom z incydentem.
Nie był to jedyny przypadek wzbudzający podejrzenia o celowe działania. W październiku 2023 roku doszło do poważnego uszkodzenia gazociągu Balticconnector, łączącego Finlandię z Estonią. Wkrótce odkryto kolejne uszkodzenia pobliskich podmorskich kabli przesyłu danych łączących Finlandię i Estonię, kabla EE-S1 łączącego Estonię i Szwecję oraz kabla utrzymywanego przez Rosję. Śledztwo wskazało na chiński kontenerowiec „NewNew Polar Bear”, który zrzuconą kotwicą uszkodził infrastrukturę podmorską w rejonie, gdzie postój statku nie był uzasadniony. Chociaż kapitan jednostki tłumaczył się koniecznością ochrony przed sztormem, śledczy podchodzili do tych wyjaśnień sceptycznie.
Pod koniec grudnia 2024 roku sytuacja się powtórzyła. Uszkodzeniu uległ kabel energetyczny Estlink 2, a także cztery podmorskie kable transmisji danych: trzy łączące Finlandię z Estonią i jeden z Niemcami. Fińskie władze podejrzewały, że sprawcą uszkodzeń mógł być tankowiec „Eagle S”, związany z tzw. rosyjską flotą cieni. NATO oraz kraje regionu natychmiast zwiększyły działania mające na celu ochronę infrastruktury krytycznej.
Tego rodzaju incydenty wpisują się w strategię ataków hybrydowych. Są to działania, które łączą różne formy agresji, takie jak cyberataki, sabotaż infrastruktury czy działania dezinformacyjne, mające na celu destabilizację regionu i osłabienie współpracy międzynarodowej. Takie działania są trudne do jednoznacznego przypisania konkretnym państwom, co dodatkowo utrudnia reakcję i zwiększa napięcia w regionie.
W obliczu tych zagrożeń NATO oraz państwa regionu Bałtyku podjęły działania mające na celu wzmocnienie ochrony infrastruktury podmorskiej, a NATO zwiększyło swoją obecność w regionie, wprowadzając dodatkowe patrole morskie. Zagrożenie dla infrastruktury podmorskiej Morza Bałtyckiego jest istotnym wyzwaniem dla bezpieczeństwa energetycznego i telekomunikacyjnego Europy. Uszkodzenia kabli mogą prowadzić do poważnych strat gospodarczych i społecznych, zakłócać współpracę międzynarodową oraz wywoływać napięcia polityczne. Aby skutecznie przeciwdziałać tym zagrożeniom, konieczna jest ścisła współpraca państw regionu oraz inwestycje w technologie umożliwiające szybką detekcję i neutralizację potencjalnych zagrożeń.
Jakie międzynarodowe organizacje zajmują się tą problematyką? Poniżej opiszę dwie ważne inicjatywy. Założony w 1958 roku Międzynarodowy Komitet Ochrony Kabli Podmorskich (International Cable Protection Committee, ICPC) jest wiodącą organizacją na świecie zajmującą się ochroną kabli podmorskich. Działa jako forum wymiany informacji technicznych, prawnych i środowiskowych dotyczących kabli podmorskich. Współpracuje z interesariuszami i rządami na całym świecie, aby promować ochronę tej kluczowej infrastruktury. Organizacja dąży do stworzenia globalnej sieci niezawodnych i odpornych kabli podmorskich, które mogą funkcjonować w harmonii ze środowiskiem morskim. Obecnie ICPC skupia ponad 160 członków z ponad 60 krajów, co stanowi około 97% wszystkich podmorskich kabli telekomunikacyjnych na świecie. W skład organizacji wchodzą operatorzy kabli, ich właściciele, producenci, dostawcy usług związanych z przemysłem kablowym oraz rządy. ICPC opracowuje i utrzymuje zestaw zaleceń zawierających najlepsze praktyki, które mają na celu zapewnienie współistnienia kabli podmorskich z innymi użytkownikami dna morskiego.
W grudniu 2024 roku Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna (International Telecommunication Union, ITU), agencja technologiczna Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), powołała nowy organ doradczy o nazwie Międzynarodowy Organ Doradczy ds. Odporności Kabli Podmorskich (International Advisory Body for Submarine Cable Resilience). Celem tego organu jest zwiększenie ochrony kabli podmorskich. Nowa jednostka skupi się na zapewnieniu, że kable podmorskie będą budowane, instalowane i utrzymywane z większą odpornością, aby zredukować ich podatność na uszkodzenia oraz przyspieszyć procesy naprawcze. Międzynarodowy Organ Doradczy ds. Odporności Kabli Podmorskich składa się z 40 ekspertów z sektora publicznego i prywatnego, w tym przedstawicieli operatorów kabli podmorskich, firm telekomunikacyjnych oraz agencji rządowych. Po raz pierwszy online spotkali się w grudniu 2024, kolejne spotkanie planowane jest na luty 2025 w Abudży (Nigeria).
Źródła informacji:
Na tej interaktywnej mapie można zobaczyć, jak biegną podmorskie kable:
https://www.submarinecablemap.com/
International Cable Protection Committee
International Advisory Body for Submarine Cable Resilience
https://www.itu.int/en/digital-resilience/submarine-cables/Pages/default.aspx
O kablach telekomunikacyjnych możemy przeczytać tutaj:
O kablach energetycznych tu:
https://www.tfkable.com/aktualnosci/siec-ekspercka,1473.html
https://www.tfkable.com/aktualnosci/informacje,1733.html
Analiza NATO:
