W związku z wejściem w życie w 2016 r. tzw. ustawy antyterrorystycznej, administratorzy wielu obiektów produkcyjnych mają obowiązek przygotować szereg procedur antyterrorystycznych zwanych załącznikiem AT (Plan ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie w zakresie zagrożeń o charakterze terrorystycznym).
Wprowadzenie obowiązku opracowania załącznika AT zapoczątkowało w wielu przedsiębiorstwach proces istotnych zmian związanych z uporządkowaniem stanu wiedzy i procedur. Po pierwsze, to uporządkowanie istniejących procedur związanych z bezpieczeństwem fizycznym. Wymogiem załącznika było wskazanie osób odpowiedzialnych za wykonanie określonych procedur – powiadamianie pracowników o ewakuacji, przeprowadzenie ewakuacje etc. To pozwoliło sformalizować istniejący stan rzeczy lub wprowadzić nowe rozwiązania. Po drugie, podobnie uporządkowane musiały zostać procedury związane z przyjmowaniem korespondencji – precyzyjne wskazanie, kto jest uprawniony do jej odbioru, kontroli, oraz gdzie te czynności powinny się odbywać. Załącznik zawiera procedurę postępowania na wypadek otrzymania podejrzanej przesyłki, dlatego koniecznym było opracowanie procedury postępowania związanej z w/w. Po trzecie, sporządzenie nowych, lub aktualizacja istniejących map obiektów z uwzględnieniem ogrodzeń, wszystkich obiektów, wejść, wyjść etc.
W firmach produkcyjnych już na pierwszym etapie wyłaniają się problemy: po pierwsze, załącznik to szczegółowy dokument opisujący procedury AT oraz sposoby reagowania na sytuacje kryzysowe. Zwykle ma kilkadziesiąt stron oraz 3 mapy sytuacyjne. Opracowanie go wymaga kilku wizyt w zakładzie, rozmów z kierownictwem obiektu, zapoznania się z systemem ochrony. Są to zadania wymagające dużo czasu i zaangażowania. Jeśli w przedsiębiorstwie nie ma osoby dysponującej odpowiednimi umiejętnościami, załączniki sporządzają podmioty zewnętrzne, co generuje duże koszty. Jeśli załącznik sporządza pracownik przedsiębiorstwa, to na dłuższy czas wyłączony jest z obowiązków. Załącznik AT jest nowością. Brakuje wzorów, dobrych praktyk i rekomendacji dotyczących procedur AT. Osoba sporządzająca załącznik dostaje bardzo trudne i czasochłonne zadanie. Po drugie, procedura uzgadniania załącznika z właściwą delegaturą ABW jest długa. Nawet jeśli dokument nie wymaga poprawek, może zająć kilka miesięcy. W przypadku konieczności sporządzenia wielu załączników proces wydłuża się w czasie. Po trzecie, w wielu przypadkach każdego odrębne przedsiębiorstwo wymaga stworzenia odrębnego załącznika, czyli ilość dokumentów się mnoży. Załącznik AT musi być przechowywany w przedsiębiorstwie. Konieczne jest więc zorganizowanie odpowiednio zabezpieczonego miejsca (np. szafa pancerna) do przechowywania kilkunastu dokumentów. Dokumenty z jednej strony muszą być chronione, a z drugiej powinny być łatwo dostępne w przypadku wystąpienia zagrożenia. Po czwarte, wiele zakładów produkcyjnych to obiekty składające się z kilkunastu lub kilkudziesięciu budynków, zajmujące znaczny teren. Dlatego kluczowa jest współpraca z administratorami tych obiektów – najczęściej są to kierownicy zakładów, którym na etapie uzgadniania załącznika należy uświadomić, jak ważny jest to dokument i pokazać w szerszym kontekście dlaczego zagrożeń terrorystycznych nie należy lekceważyć.
Ponadto, opracowanie procedur i uzgodnienie ich zaczyna kolejny etap – implementację, która wiarze się z szeregiem wyzwań. Jednym z nich jest zapoznanie całej załogi, z procedurami zawartymi w załączniku AT. W wielu zakładach produkcyjnych pracuje się w systemie zmianowym, pracownicy muszą zostać zapoznani z procedurami w czasie normalnego dnia pracy, gdy wykonują swoje zwyczajowe obowiązki, co rodzi trudności organizacyjne i logistyczne. Ponadto, w przypadku wielu przedsiębiorstw, istotnym problemem jest konieczność przygotowania osobnego załącznika dla każdego z wielu obiektów – różnych i różnorodnych pod względem układu zagospodarowania przestrzeni, produkcji, ilości załogi i ilości oraz rodzaju ochrony. Zakłady bywają oddalone od siebie o nawet kilkadziesiąt kilometrów, co powoduje, że kontrola obiektu, zapoznanie załogi z dokumentacją i wszystkie czynności związane z implementacją procedur są dodatkowo utrudnione.
Biorąc pod uwagę, powyższe okoliczności warto przyjąć strategię wdrażania załącznika AT, która składała się z kilku etapów. Pierwszy etap dotyczy kierowników obiektów. Od nich przede wszystkim zależało, czy implementacja procedur zakończy się sukcesem na poszczególnych obiektach, ponieważ od ich nastawienia i decyzji zależało jak pracownicy traktować będą procedury AT. Dlatego im w pierwszym rzędzie należy uświadomić, czym są zagrożenia związane z terroryzmem i radykalizacją, które mogę prowadzić tego typu ataków, na które należy przygotować procedury w załączniku AT. Ten etap jest potrzebny, aby w momencie opracowywania załącznika nie natrafić na wątpliwości czy przekonanie o bezcelowości wprowadzania takiego dokumentu w bezpiecznym kraju. Po drugie, najlepszym sposobem zapoznania załogi z załącznikiem AT jest przeprowadzenia szkoleń z procedur AT, które obejmą wszystkich pracowników poszczególnych zakładów. To była trudna decyzja, zwłaszcza, w przypadku, gdy przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 500 osób. Warto przyjąć następujące założenia: grupy szkoleniowe powinny być max 25 osobowe, co pozwala na zorganizowanie efektywnego szkolenia; szkolenie nie powinno trwać dłużej niż 2 h, postanowiono ponadto szkolenia z procedur zawartych w załączniku AT połączyć ze szkoleniem z prawidłowych zachowań w sytuacji zagrożenia, wzorując się na materiałach udostępnianych przez ABW. Tak zaplanowane szkolenia mają kilka celów; przede wszystkim, zapoznanie pracowników z procedurami AT zawartymi w załączniku, ponadto podniesienie poziomu świadomości załogi w zakresie bezpieczeństwa w pracy i w życiu codziennym, pokazanie realnych zagrożeń i sposobów reagowania w sytuacjach kryzysowych, a także stworzenie przestrzeni dialogu z pracownikami na temat bezpieczeństwa fizycznego.
Wnioski i rekomendacje
1. Opracowanie i wdrożenie procedur AT to długi i wymagający proces, wymagający zaangażowania i czasochłonny. Koniecznym jest wyznaczenie konkretnej osoby odpowiedzialnej za całokształt procesu. Możliwe, że trzeba będzie zatrudnić nowego pracownika, lub zmienić zakres zadań tak, aby cały proces był w pełnik zaplanowany i kontrolowany.
2. Załącznik AT i zawarte w nim procedury są na tyle użyteczne na ile załoga zdaje sobie sprawę z ich istnienia, potrafi je zastosować i zna schematy postępowania na wypadek wystąpienia różnych typów zagrożeń. Istnienie dokumentu nie podniesie poziomu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. Konieczna jest faktyczna znajomość procedur AT wśród załogi.
3. Wpisanie do załącznika konkretnych ustaleń – szkolenia raz na dwa lata, ćwiczenia AT raz na cztery lata powodują, ze nawet jeśli zmienią się pracownicy odpowiedzialni z bezpieczeństwo, wysoki poziom dbałości o procedury AT będzie kontynuowany.
Ochrona AT, załącznik AT, infrastruktura krytyczna, bezpieczeństwo
